मलेसियामा नेपाली व्यवसायी

( दीपेन्द्र राई)

   सरस्वती क्याम्पस सोह्रखुट्टे काठमाडौंमा आइए पढ्दै गरेका सुन्दर आले पढाइ छाडेर मलेसिया पुगे । ११ वर्षअघि मलेसिया पुगेका सलाङ–३ धादिङका आलेले आल्मुनियम कम्पनीमा काम गर्थे ।
    केही न केही नयाँ काम गर्न मन पराउने उनले सन् २००४ मा मलेसियाको केलाङनेरुमा रेष्टुरेन्ट
खोले । लमजुङका टुकमान लामिछानेसँगको साझेदारी खोलिएको सो रेष्टुरेन्टमा नेपाली परिकार पाइन्थ्यो । आलेले भने, ‘विभिन्न शीर्षकमा मलेसिया पुगेका नेपालीलाई त्यहाँको खाना मन पर्दैनथ्यो । त्यो थाहा पाएपछि नेपालीलाई केन्द्रित गरेर रेष्टुरेन्ट खोलेको हुँ ।’
    मलेसियामा नेपाली खाना खान पाइने भएपछि सो रेष्टुरेन्टमा नेपालीको भीड लाग्न थाल्यो । मलेसियामा रहेर पत्रकारिता गर्नेको त झन् भीड लाग्न थाल्यो । कोही महिनावारी खाना खान आउँथे त कोही एक छाकमात्रै भए पनि मुख फेर्न आइपुग्थे । आलेले रेष्टुरेन्ट चलाउँदाको समय सम्झे, ‘दैनिक तीन सयजनालाई खाना खुवायौँ । रेष्टुरेन्टमा आएर खान नभ्याउनेलाई सम्बन्धित कम्पनीसम्म खाना पुर्याउने व्यवस्थासमेत गरिएको थियो ।’
     रेष्टुरेन्टका मालिक आले स्वयम्ले कम्पनी–कम्पनीमा खाना पुर्याउँथे । रेष्टुरेन्टमा खाए पनि कम्पनीमा पुर्याए पनि खानाको मूल्य उही सात रिङ्गेट (मलेसिया रूपैयाँ) नै तोकिएको थियो । महिनावारी खानेलाई एक सय ५० रिङ्गेट लिइन्थ्यो । ‘रेष्टुरेन्टमा खान आउँदा अघाउन्जेल खान पाइन्थ्यो भने अड्कलेर कम्पनीमा पुर्याइएको खानाले कसैलाई पुग्थ्यो पनि होला कसैलाई पुग्थेन कि,’ उनले भने, ‘मैले विभिन्न कम्पनीमा काम गर्ने ८० नेपालीलाई खाना पुर्याउँथेँ तर उनीहरूले कहिल्यै सिकायत गरेनन् ।’
   सुन्दरले आल्मुनियम कम्पनीमा आठ घन्टा काम भ्याएर आफ्नै रेष्टुरेन्टमा पनि कम्तीमा सात घन्टा समय दिन्थे । मलेसियमा १५ घन्टा काम गर्दा कति कमाइँदो हो ? उनको उत्तर थियो, ‘५० हजार नेपाली रुपैयाँ चोखो बचाउँथेँ ।’ सन् २००४ तिर एक नेपालीले मलेसियामा ५० हजार रुपैयाँ बचाउनुलाई कम आँक्न मिल्दैन । त्यसो त उनले आफ्नै रेष्टुरेन्टमा आठ नेपालीलाई काम दिएका थिए । उनीहरूले त्यतिबेला नै आठ सय रिङ्गेट पाउँथे ।
     त्यतिबेला १५ हजार रिङ्गेट लगानीमा खोलिएको रेष्टुरेन्ट सन् २००८ मा बेच्नुपर्यो । साझेदारीमा खोलिएको रेष्टुरेन्टमा साथीले हात झिकेपछि सुन्दर एक्लैले चलाउने आँट गरेनन् । ‘जागिर छँदै थियो,’ सुन्दरले भने, ‘अरू नै केही गर्ने सोच बनाएँ ।’

     मलेसियामा सुन्दर आले भनेपछि नचिन्ने सायदै होलान् । आदिवासी जनजाति महासंघ अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय समिति मलेसिया शाखा अध्यक्ष र प्रवासी मगर संघ मलेसिया अध्यक्षको भूमिका निर्वाह गर्दै आएका आलेले मलेसियामा समाजसेवी र पत्रकारका रूपमा समेत परिचय बनाइसकेका छन् । महिनामा ५० हजार आर्जन गरे पनि आर्जित रुपैयाँ उनले समाजसेवामा समेत खर्चेका छन् । भन्छन्, ‘महिनामा ५० हजार आर्जन गर्दा भन्दा समाजसेवा गर्दा आनन्द लाग्छ ।’
     पत्रकारका रूपमा समेत स्थापित सुन्दर आलेले मलेसियाबाट नेपाल पृष्ठभूमि साप्ताहिक प्रकाशित गर्दै आएका छन् । प्रत्येक शुक्रवार प्रकाशित हुने पृष्ठभूमि १६ पेजको रहेको छ । सातजनाले पाँच–पाँच हजार रिङ्गेट लगानी गरेर प्रकाशित सो पत्रिकामा सन् २००२ बाटै संलग्न उनले सन् २०१० बाट एकलौटी बनाएको पत्रिकाको पाठक उल्लेख्य रहेको छ । पृष्ठभूमिकै लागि भनेर मलेसियाको विभिन्न ८० ठाउँमा नेपाली प्रतिनिधि राखिएका छन् । नेपालमा रहेर काम गर्न तीनजना पत्रकार राखिएका छन् ।

काम गर्न मलेसिया पुगेका उनले पछिल्लो समय कामै छाडेर सबै समय पत्रिका प्रबद्र्धनकै लागि लगाएका छन् । मलेसियामा कमाएको रुपैयाँ पृष्ठभूमिमै लगानी गरेको उनको भनाइ छ, ‘लगानी रिटर्न हुँदै छ । मिहिनेतको फल भने रिटर्न भएको छैन ।’ मलेसियाबाट नेपाल पृष्ठभूमि, नेपाली खबर, श्रम र प्रवासी सन्देश साप्ताहिक प्रकाशित छन् । मलेसियामा रहेका सात लाख नेपालीले मलेसियाबाटै प्रकाशित चार पत्रिका पढ्न पाएका छन् ।
      ११ वर्षदेखि मलेसियामै रहेका सुन्दर आलेले पत्रिकाको अलावा मोबाइल पसल खोलका छन् । पसल खोलेको सात महिना भयो । नेपालीलाई केन्द्रित गरेरै पसल खोलिएको हो । सो पसलमा नयाँ मोबाइमात्रै किन्न पाइन्छ । ‘बिग्रेको मोबाइल मर्मतसम्भार गर्ने व्यवस्था भए आम्दानी गर्न सकिन्थ्यो,’ उनले भने, ‘आदिवासी जनजाति महासंघको आठौँ अधिवेशनमा सहभागी हुन नेपाल आउँदा पसल बन्द गरेरै आएको हुँ । अब फर्केपछि मात्रै खोल्छु । पसलबाट सोचेजस्तो आम्दानी नभए पनि मलेसियामा बस्नसम्म धानेको छ ।’ पत्रिका प्रबद्र्धन र समाजसेवामा दौडिरहनुपर्ने भएकाले पनि उनले पसलमा समय दिन नसकेका हुन् ।

      ३२ वर्षकै उमेरमा सफल व्यवसायी बन्न सफल सुन्दर मलेसियाबारे जानकार मानिन्छन् । मलेसिया पुगेर व्यवसाय गर्न सोच बनाएकाले के गर्नुपर्ला ? उनले भने, ‘कुनै पनि व्यवसाय थाल्न सर्वप्रथम अनुमतिपत्र लिनुपर्छ । अनुमतिपत्र दुई तरिकाले पाउन सकिन्छ । पहिलो, मलेसियामा रहेको रजिष्ट्रार कार्यालयले दिन्छ भने दोस्रो नगरपालिकाले । दुईमध्ये एक कार्यालयबाट अनुमतिपत्र लिन सकिन्छ । सुरुमा परीक्षणका लागि महिना दिनको अनुमतिपत्र दिने व्यवस्था । महिना दिनभित्र सम्बन्धित व्यवसायीको पसलमा आएर निरीक्षण गरिन्छ । निरीक्षकले ‘ओके’ गरेपछि वर्ष दिनको अनुमतिपत्र पाइन्छ ।’
    कम्पनी नै खोलेर व्यवसाय चलाउनचाहिँ झन्झट छ । कम्पनी खोल्न चाहेमा मलेसियाकै नागरिकको सहयोग लिनुपर्छ । सम्बन्धित नागरिकले स्वीकृति जनाएर कम्पनी खोलेपछि उसलाई कम्पनीको ४० प्रतिशत सेयर दिनुपर्छ ।